U naučnom radu dr. Ivana Bilića “Kronologija raspada SFRJ i stvaranje Republike Hrvatske do 15. siječnja 1992” objavljenom u časopisu National security and the future navode se bitna imena, skraćenice i datumi koji su obilježili posljednje godine Jugoslavije.
Među njima je i skraćenica UJDI, koja povezuje neka i danas politički aktivna imena poput Dragana Čovića i Milorada Pupovca.
Što je UJDI?
Udruženje za jugoslavensku demokratsku inicijativu (UJDI) osnovano je 2. februara 1989. u Zagrebu, u trenutku kada je Jugoslavija već bila duboko zahvaćena političkom krizom, ekonomskim kolapsom, rastućim nacionalnim napetostima i raspadom komunističkog monopola.
Sebe su smatrali prvim demokratskim pokretom izvan Saveza komunista i čuvarima Jugoslavije, no u stvarnosti nikada nisu postali masovni pokret, nisu imali stvarnu društvenu bazu i nisu razumjeli političku dinamiku koja je zahvatila zemlju. Prema historiografskim izvorima, među istaknutim akterima UJDI-ja bili su:
Žarko Puhovski, Branko Horvat, Milorad Pupovac, Nebojša Popov, Svetlana Slapšak, Fehmi Agani, Predrag Matvejević, Vesna Pešić, Dragan Čović, Vladimir Milčin, Jugo Grizelj, Slobodan Nedović, Tibor Varadi, Ivan Đurić i drugi.
U istoj fusnoti spominje se i Dragan Čović, kasniji predsjednik HDZ-a BiH.
Riječ je bila o urbanim, akademskim i intelektualnim krugovima, često potpuno odvojenima od realnih društvenih procesa i širokih slojeva stanovništva.
Zašto je UJDI propao?
UJDI je vjerovao da je moguće održati Jugoslaviju samo promjenom političkog sustava i uvođenjem demokracije. Zanemarili su činjenicu da su nacionalni pokreti već postali dominantna društvena sila. Istovremeno, UJDI je pokazivao izraženu ideološku tvrdoću i odbijao prihvatiti da su narodi federacije već napustili jugoslavenski identitet dok su se nacionalne stranke osnivale jedna za drugom.
UJDI je zagovarao model jugoslavenskog unitarizma pod demokratskim pokrovom, koji više nije imao nikakvu društvenu podršku
Od jugoslavenskih unitarista do nacionalnih lidera
Posebno je indikativna biografija dvojice danas vodećih političara u BiH i Hrvatskoj. Dragan Čović se tako prema fusnoti 17 naučnog rada Ivana Bilića, navodi se kao jedan od istaknutih ljudi UJDI-ja.
Poznato je od ranije kako se Čović za vrijeme studija potpisivao ćirilicom, za vrijeme Jugoslavije bio direktor u Sokolu, aktivan navijač Veleža, tako da učestvovanje u pokretu UJDI nije preveliko iznenađenje, ali je ipak nešto što ne ističe u biografiji.
Nekadašnji jugoslavenski unitarist danas je predsjednik HDZ-a BiH koji zastupa politiku nacionalnog identiteta, konstitutivnosti Hrvata i teritorijalnog preustroja, uz to se boreći protiv navodnog “bošnjačkog unitarizma”. To je potpuni ideološki zaokret od ideje jedinstvene Jugoslavije k modelu etnopolitike.
Milorad Pupovac također član UJDI-ja krajem osamdesetih, danas je ključni politički predstavnik srpske zajednice u Hrvatskoj i lider SDSS-a, te važan politički partner vladajućeg HDZ-a Andreja Plenkovića.
Između „Jugoslavije bez granica“ i odbrane manjinskih prava u nacionalnoj državi postoji jaz koji govori o potpunom redefiniranju političkog identiteta.
Propast UJDI-ja pokazala je koliko su intelektualne političke elite bile odvojene od stvarnosti i koliko su pogrešno procijenile dubinu historijske promjene.
Istodobno, kontrast između političke uloge Pupovca i Čovića 1989. i njihove uloge danas pokazuje da je politika na Balkanu prije svega prostor potpunih transformacija, pragmatizma i prilagodbe moći, piše Hercegovina.info.
