ZAŠTO EVROPA PODRŽAVA VUČIĆA: ‘Macron mu je najbolji lobist

Ovdje se strategija korištenja ekstremno desničarskih grupa kao „strašila“ pokazuje veoma efikasnom u opravdavanju „pa kad nema bolje“, što je oličenje srpskog režima.

U Srbiji od novembra traje val prosvjeda neviđenih razmjera. Od tragične nesreće na novosadskom željezničkom kolodvoru, čija se nadstrešnica srušila 1. studenoga i usmrtila 15 ljudi, deseci hiljada Srba svaki dan u 11.52 sati, kada se dogodila tragedija, okupljaju se u tišini odajući počast žrtvama. Nakon ove tragedije, koja se pripisuje korupciji režima, okupirano je više od 60 sveučilišta i fakulteta, štrajkaju odvjetnici i srednjoškolski profesori, a poljoprivrednici podržavaju pokret za koji se očekuje da će se proširiti i na druge društvene kategorije, piše novinar Jean-Arnault Derens u velikom tekstu koji je objavio za francuski portal La vie des idees.

Prkoseći vladinim očekivanjima, nema naznaka usporavanja pokreta. Mobilizacija, koja osuđuje sistemsku korupciju u zemlji, nosi drastične demokratske zahtjeve, prenosi Jutarnji.

Neki stručnjaci se spore oko toga jesu li pojedini studentski plenumi „više ljevičarski“ (onaj u Novom Sadu) ili „desničarski“ (onaj na Pravnom fakultetu u Beogradu), ali je u stvarnosti pristup plenumima strogo zabranjen nestudentima, posebno novinarima.

Nijedna odluka ili javna izjava se ne donosi bez potvrđivanja na plenarnim sjednicama, dok pokret kategorički odbija istaknuti bilo koju ličnost. Radikalni zahtjev za horizontalnošću i direktnom demokracijom na plenumima potpuno destabiliziraju režim koji ne zna koga da napadne. Pokret također odbija personalizirati svog protivnika.

„Osoba koja zauzima predsjedničku funkciju“

Ime samog predsjednika Srbije Aleksandra Vučića se nikada ne spominje, na plenarnim sjednicama se radije govori o „osobi koja zauzima predsjedničku funkciju“.

„Ne može biti efikasnije strategije protiv vođe koji se nikada nije prestao predstavljati kao heroj i mučenik, spreman dati život za Srbiju, i koji personalizira sva pitanja“, piše u tekstu.

Što se tiče opozicije, navedeno je, između ostalog, da je na posljednjim parlamentarnim izborima i nekoliko „manjih grupa ekstremne desnice“ uspjelo prijeći izborni cenzus, što im je donijelo nekoliko mandata. „Te grupe, manje-više folklorne, imale su koristi od dobre zastupljenosti u medijima bliskim režimu. Zapravo režim samo traži takvu vrstu opozicije”, ocjenjuje se u članku.

„Takav recept datira još iz 1990-ih godina. Da bi bio prihvaćen koliko toliko na Zapadu, najbolje je za srpski režim da si napravi ‘odbojnu’ oporbu. Tako je Slobodan Milošević iskoristio Srpsku radikalnu stranku (SRS) Vojislava Šešelja kao strašilo, a sadašnji predsjednik Aleksandar Vučić je dobro naučio lekciju“, dodaje se u tekstu.

Istina je da je Vučić „išao u dobru školu – dok je bio član SRS-a. Bio je ministar informiranja u vladi ‘nacionalnog jedinstva’ formiranoj tokom rata na Kosovu 1998. godine. Tokom 2000-ih, poslije pada Miloševića, SRS se etablirala kao glavna opozicijska snaga, ali je stranka bila zaglavljena s oko 30 do 35 posto glasova na izborima“.

Aleksandar Vučić je 2008. izazvao razlaz, stvarajući svoju Srpsku naprednu stranku (SNS). Cilj je bio da se pokrene odlučno ažuriranje nacionalističkog pokreta stvaranjem velike konzervativne stranke koja je teoretski bila „proeuropska“ i stoga prihvatljiva međunarodnim partnerima zemlje.

Recept je uspio. Vučić je postao potpredsjednik Vlade 2012. godine, premijer dvije godine kasnije, a šef države 2017.

Njegov SNS ima udobnu apsolutnu većinu u parlamentu i kontrolira sve općine u zemlji. Partijska kontrola zauzima politički život i institucije, ali i pravosuđe i kulturne institucije.

Što se tiče formalno otvorenih tendera, i oni su uhvaćeni u političko-ekonomske mreže generaliziranog sistema „piramidalne“ korupcije. Sve se vraća na ličnost šefa države i stranke koja ima daleko veću moć nego što je Milošević ikada imao.

Ekonomski „model“ režima koji pokazuje blistave stope rasta, a u stvarnosti se zasniva na štampanju novca i rasprodaji nacionalnog bogatstva.

Ne prođe tjedan dana a da Aleksandar Vučić ne otvori neku novu tvornicu. To su obično radno intenzivne djelatnosti, koje u Srbiju privlače veoma niske plaće i ogromne državne subvencije. Te kompanije uglavnom opstaju samo onoliko koliko mogu profitirati od toga, prije nego što se presele u susjedne zemlje koje nude slične uvjete, kao što je Albanija.

Drugi recept režima se sastoji u rasprodaji prirodnih resursa zemlje, bilo da je u pitanju bakar s istoka zemlje, ustupljen Kinezima, ili litij iz istočne Srbije, obećan australijsko-kanadskom gigantu Rio Tintu.

Drugi izvor gotovine u zemlji je prodaja malokalibarskog oružja, čiji je Srbija veliki proizvođač. Srpski kalašnjikovi su pronađeni u Jemenu, Libiji, u nekim kampovima u Siriji i Ukrajini.

„Režim održava strukturne veze s organiziranim kriminalom, počevši od globalnih kokainskih mreža, koje se kriju iza mreža huligana i nogometnih navijačkih mreža. Ove kriminalne mreže vladaju u sjevernim srpskim regijama Kosova, gdje djeluju kao zamjena za srpske javne institucije“, navodi se u tekstu.

Evropa od njega ima koristi

Zapadni diplomati i europski službenici su obaviješteni o tome, ali ipak nastavljaju pružati odlučnu podršku režimu Aleksandra Vučića, a zašto?

Prvi razlog je zasnovan na vječnom argumentu, „pa kad nema bolje“. Podijeljena opozicija ne bi bila u stanju predstavljati alternativu, ili još gore, ova oporba, prožeta nacionalizmom i fascinirana Moskvom, mogla bi biti i gora od sadašnjeg režima.

Ukratko, bolje bi bilo da se „zadovoljimo onim što imamo nego da skačemo u nepoznato“, pod uvjetom da uvjerimo Aleksandra Vučića da ne prelazi „crvene linije“, ocjenjuje se u tekstu.

Ovdje se strategija korištenja ekstremno desničarskih grupa kao „strašila“ pokazuje veoma efikasnom u opravdavanju „pa kad nema bolje“, što je oličenje srpskog režima.

„Ima još nešto. Srbija od 2012. ima status zemlje kandidata za europske integracije, a pristupne pregovore je otvorila 2013. Međutim, u stvarnosti, cijeli proces proširenja je već duže vrijeme u sivoj zoni. Trebamo se ponašati kao da je ovaj proces i dalje aktualan, kao da je Srbija ozbiljan kandidat, ali nitko ne predviđa ni najmanje proširenje na Balkanu u dogledno vrijeme, čak ni Europska komisija predsjednice Ursule von der Leyen“, ocjenjuje se u tekstu.

Zbog toga je za EU posebno korisno imati na vlasti u zemljama kandidatima lidere poput Vučića, koji su formalno „proeuropski“, jer „EU nije zainteresirana za proširenje jer bi onda bila dovedena u pitanje osnova Vučićeve vlasti. Riječ je o izobličenoj sinergiji koja se razvila između Beograda i Bruxellesa oko integracije o kojoj se uvijek mora pričati, a da se to ne dogodi“, navodi se u članku.

Istovremeno, lideri poput Aleksandra Vučića ili njegovog kolege albanskog premijera Edija Rame garantiraju „stabilnost“ regije, a „stabilnost“ jednostavno definiraju kao odsustvo otvorenog sukoba.

To je čarobni recept balkanskih stabiloInvazija Rusije na Ukrajinu u veljači 2022. mogla je dovesti u pitanje takav model, ali nije. Srbija je čak i jedina zemlja kandidat za Evropsku uniju koja nije uvela sankcije Rusiji, odbijajući da se po tom pitanju svrsta u diplomaciju EU. EU tri godine od početka ruske invazije i ne traži više od Beograda da uvede te sankcije.Evropljani se ne usuđuju dići glas protiv Beograda, iz straha da će on još više „odlutati“ ka Moskvi.

Tako je francuski predsjednik Emmanuel Macron krajem avgusta 2024. otišao u Beograd potpisati ugovor o prodaji 12 aviona Rafale, čija je strateška korisnost više nego neizvjesna u Srbiji, ali je misija bila da „Srbija bude u zapadnom taboru“.

Od tada je francuski predsjednik postao najbolji „lobist“ svog srpskog prijatelja u europskim krugovima, jer „kupac Rafalea ne može biti loš čovjek, a Francuska nikada ne kritizira kupca“, dodaje se u opširnom članku.

U tekstu se spominju i Vučićevi „prijatelji“, kao što su premijer Mađarske Viktor Orban, premijerka Italije Giorgia Meloni i nekadašnji premijer Slovenije Janez Janša. Spominju se i izraelski premijer Benjamin Netanjahu i američki predsjednik Donald Trump.

„Dobri odnosi s Trumpom ne sprječavaju srpske vlasti da imaju i dobre odnose s predsjednicima Kine i Rusije, Xi Jinpingom i Vladimirom Putinom“, navodi se u tekstu i dodaje da ispada da Vučić ima „prijatelje“ u gotovo cijelom svijetu.

(TBT)