Piše: Redakcija
Evropska unija je 17. juna postigla politički dogovor o pooštravanju pravila za zemlje koje uživaju privilegiju bezviznog režima, a Bosna i Hercegovina bi se mogla naći među onima koje bi mogle biti pogođene novim mjerama.
Prema dogovoru koji još čeka formalnu potvrdu Evropskog savjeta i Evropskog parlamenta, Unija uvodi mogućnost privremenog ukidanja bezviznog režima za treće zemlje koje ozbiljno krše međunarodno pravo, ljudska prava ili ne poštuju presude međunarodnih sudova. Nova pravila predviđaju da bi prve na udaru bile upravo političke elite – diplomate i visoki zvaničnici – kojima bi se pravo na slobodno putovanje moglo suspendovati na godinu dana, uz mogućnost produženja na ukupno tri.
U tom kontekstu, Bosna i Hercegovina se sve češće spominje kao potencijalni kandidat za takve mjere. Ključni razlog leži u neprovođenju presuda Evropskog suda za ljudska prava, uključujući već dobro poznati slučaj “Sejdić-Finci” iz 2009. godine. Tom presudom, Sud je utvrdio da Ustav BiH diskriminiše građane koji se ne izjašnjavaju kao Bošnjaci, Hrvati ili Srbi, onemogućavajući im kandidaturu za najviše funkcije u državi.
Slične presude – “Zornić” (2014), “Pilav”, “Šlaku” i posljednji slučaj “Kovačević” – dodatno potvrđuju da Bosna i Hercegovina ne ispunjava osnovne evropske standarde u oblasti ljudskih prava i ravnopravnosti građana. Iako presude postoje, nijedna do danas nije implementirana.
Kako navode evropski izvori, nova pravila nisu automatski usmjerena protiv BiH, ali predstavljaju ozbiljno upozorenje. “Ovo je svojevrsni alarm za institucije BiH da se konačno pristupi implementaciji međunarodnih sudskih odluka, jer posljedice bi mogle biti dalekosežne,” navodi se u analizi portala Klix.
U praksi, eventualno ukidanje bezviznog režima značilo bi povratak građana BiH u situaciju prije decembra 2010. godine, kada je Schengen postao dostupan bez viza. Takav scenarij bio bi ozbiljan udarac za sve građane, ali i signal da evropski put BiH stagnira.
S obzirom na to da je BiH u martu 2024. dobila zeleno svjetlo za otvaranje pristupnih pregovora sa EU, stručnjaci ocjenjuju da zemlja vjerovatno neće biti među prvim državama koje će se naći na meti mjera. Ipak, upozorenje iz Brisela je jasno – bez konkretnog napretka u poštivanju vladavine prava i ljudskih prava, privilegije mogu biti suspendovane.
Ukoliko se novi mehanizam usvoji, Evropska unija će prvi put imati institucionalizirani alat kojim može kazniti vlade koje zanemaruju evropske vrijednosti, bez direktnog udara na građane – barem u prvoj fazi. No, ukoliko se ni tada ne postigne napredak, moguće je širenje mjera i na opštu populaciju.
Politički lideri u BiH za sada šute, iako je poruka iz EU više nego jasna – vrijeme praznih obećanja je isteklo.
