GRADAČAC: Od ideje za “Dan šljive” do “Sajma šljive”

Krajem augusta svake godine u Gradačcu se organizuje međunarodni Sajam šljive.

Jeste li se ikad zapitali, ili možda znali, kako se rodila ideja i ko su bili ljudi koji su pokrenuli organizovanje ove manifestacije.

Za sve vas koji ste željni spoznaje o historiji našeg grada, pišem ovu priču utemeljenu na sjećanjima našeg sugrađanina Nikole Slavuljice, jednog od živih učesnika iz grupe Gradačana u kojoj se rodila ova ideja.

Njegova sjećanja objavljena su u knjizi 40 Godina Sajma 1969-2009. godina, koju je štampao „Gradačački Sajam“ Gradačac.

Sve je počelo jednog toplog julskog dana 1969. godine. Nikola je radio u Radničkom univerzitetu Gradačac na poslovima Rukovodioca za opšte obrazovanje i kulturu. Tog dana u njegovu kancelariju, bez kucanja, uz glasan razgovor i smijeh ušlo je nekoliko naših sugrađana, inače njegovih prijatelja, uz obrazloženje da nisu znali gdje će po ovako toplom danu pa su došli kod njega na razgovor.

U grupi su bili: Đorđe Mitrović, Vaso Stojčević, Sadik Šehić, Pavle Tišma i Hazim Kukuruzović.

Uz šalu i neformalni razgovor o svemu i svačemu, spontano se prešlo na temu kulture, uz zajedničku konstataciju kako se ovih dana u Gradačcu ništa ne dešava, te da vlada prava ljetna monotonija. Razgovor je nastavljen u smislu kako bi trebalo nešto organizovati i oživjeti našu malu čaršiju. Obzirom da je u neformalnom razgovoru nekoliko puta pomenuta šljiva, čiji je rod te godine bio nezapamćen, sama po sebi nametnula se pomisao da bi se uz pomoć poljoprivrednih proizvođača mogla organizovati izložba šljive koja bi bila obilježena i muzičkim programom.

Ideju je, zapravo dao i obrazložio Vaso Stojčević. Na kraju razgovora pao je i prijedlog da se izložba nazove „Dan šljive“ .

Dogovoreno je da nosilac aktivnosti bude Turističko društvo Gradačac, čiji predsjednik je bio Sadik Šehić.

Sljedeći korak je bilo formiranje Odbora „Dana šljive“ u sastavu: Sadik Šehić, predsjednik, te članovi Đorđe Mitrović, Pavle Tišma, Dragan Popović, Momčilo Kojić, Nikola Slavuljica i Vaso Stojčević, a kasnije još Đuro Stojčević i tadašnji predsjednik Skupštine opštine, Mesud Delić.

Usvojen je i Program manifestacije čiji osnovni elementi su bili:

1. Izložbeni prostor na kojem će dominirati šljiva i proizvodi od šljive.
2. Stručna predavanja i susreti naučno-stručnih radnika sa voćarima.
3. Kulturno-zabavni program i
4. Promocija turističkih potencijala Gradačca.

Prvi amblem (logo) “Dana šljive” , skicirao je Nikola Slavuljica, a potom otišao kod nastavnika likovnog vaspitanja, Krluč Naila i zamolio ga da on to stručno odradi.

Tako je dobiven i amblem sa jednim krugom u čijem gornjem dijelu je pisalo Gradačac, zatim ispod sredine kruga 1969. godina, a u donjem dijelu je pisalo “Dan šljive”.

U sredini kruga su bile nacrtane dvije šljive spojene sa petljikom i jednim listom.

Posao koji je očekivao ovu grupu ljudi je bio ogroman, jer niko od članova Odbora nije imao većeg iskustva u organizaciji ovakve manifestacije. Zato se u organizaciju uključuju svi, omladina, društveno-plitičke organizacije, preduzeća, pa čak reklo bi se i cijelo stanovništvo grada. Na ovom mjestu posebno želim istaći rad gradačačke omladine koji su svojim fizičkim radom, ali i idejama, realizovali izgled malog izložbenog prostora. Pravili su štandove, pozornice za kulturne sadržaje, pripremali vanjske i unutarnje prostori i sl.

Među njima naročito su se isticali: Šefik Šibonjić, Mujo Iskrić, Muhamed Avdić-Cican, Vladimir Igračev, Goran Škundrić, Muhamed Krajnović-Krajna, Halid Mehić-Megre i nešto stariji od njih Anto Sušić.

Uključuje se i nauka tako što je pozvan Prof. dr. Dževad Jarebica da održi predavanje o značaju, uzgoju i proizvodnji šljive. Nakon rekordno brzo izvršenih priprema, prvi “Dan šljive” je održan 30. i 31. augusta 1969. godine. Izložba sa šljivama i proizvodima od šljive, održana je u prostorijama i dvorištu škole “Ivan Goran Kovačić”, što je ustvari bio neadekvatan prostor, ali u to vrijeme nije bilo boljeg. Svečanost otvaranja, uz folklornu pratnju, održana je u centru grada, ispred hotela, a stručno-naučna predavanja u kino Sali.

Muzička svečanost sa nazivom “Plava noć” , odrzana je na jezeru “Hazna”, na drvenom pontonu koji je posebno napravljen za tu priliku. Rađen je po zamisli inženjera Tišma Stojana-Miće tako što je sklopljen od dasaka i postavljen na metalna burad. Sa strana je urađena improvizovana zaštitna ograda, a ulaz na ponton je bio sa brane jezera. U gornjem dijelu pontona je napravljena drvena bina za pjevače. Ponton je trebao da primi sve posjetioce i muzičare. Veoma smjela i atraktivna ideja. Bilo je to iznenađenje i za goste i za pristigle umjetnike. Sve teče kako je planirano. Noć vedra. Gosti veseli. Muzičari u odličnom štimungu. Ponton kao da lebdi.

Orkestar i muzičari su trebali da sviraju i pjevaju do 01. sat poslije ponoći. Tada se obraća pjevač Toma Zdravković i kaže: “Dragi naši domaćini i gosti. Znam za oboavezu koju imamo da sviramo i pjevamo do 01. sat. Međutim, odlučili smo da za ovako divnu publiku i prekrasan ambijent nastavimo s pjesmom i muzikom sve do zore.

Tu noc je ispjevana i pjesma posvečena Danu Šljive pod nazivom „Djevojko lijepa šljivu oberi“ . Stihove je napisao naš sugrađanin Husein Šehić, a pjesmu je otpjevao Dragan Živković -Tozovac. 

Na omotnici gramofonske ploče postavljena je fotografija lijepe djevojke u narodnoj nošnji koja rukom dodiruje granu stabla od šljive. To je ustvari naša sugrađanka Sadeta Osmanović, kčerka poznatog ugostitelja Ismeta, zvanog Bronzo.

Vratimo se sada dogadjaima koji su uslijedili poslije održane “Plave noči”. U Oktobru mjesecu, Skupština opštine Gradačac donosi Odluku o ustanovljenju “Dana Šljive” kao stalne manifestacije. Prvih sedam sajmova je održano u i oko škole “Ivan Goran Kovačić”, a nosilac organizacije je bilo Turističko društvo Gradačac.

U međuvremenu, Privredna komora BiH prihvata pokroviteljstvo i već naredne godine se formira Organizacioni odbor u koji ulaze eminentna imena iz političkog, privrednog i naučnog života bivše države. “Dan šljive”, kao i sve ozbiljne manifestacije tog tipa, dobiva svoj zaštitni znak sa profilom djevojke i šljivom kao osnovnim motivom. Taj znak je sa izmjenama u nazivu zadržan sve do danas.

Nakon ovoga, Gradačac je 1975. godine, kao drugi grad u BiH i kao dvanaesti grad Jugoslavije, ušao u asocijaciju sajamskih gradova.

Od tada se u Gradačcu počinju razvijati turistički kapaciteti u privatnom smještaju, a počinje se i sa izgradnjom, sajamskog objekta koji će imati uslove da pored sajamskih aktivnosti ima salu sa sportske, kulturne i umjetničke aktivnosti. Po uzoru na sarajevsku “Skenderiju”, ovaj objekat je u narodu prozvan “Gradačačka Skenderija” .

Te iste godine Skupština opštine Grdačaca osniva Društveno-Privredni Centar koji će upravljati novoizgrađenim objektom i biti glavnim organizatorom budućih Sajmova Šljive koji dobivaju karakter međunarodnog značaja.

Nesretni rat 1992-1995. godine, između ostalog dovodi i devastiranja objekata “Skenderije” i zaustavlja sve aktivnosti na održavanju sajmova i drugih događaja koji su se u njoj organizovali. Uz velike napore nadležnih institucija opštine Gradačac i novoizabranog kolektiva, objekti se renoviraju i 1996, godine održava se prvi poslijeratni Sajam šljive.

Dok pišem ove redove u pripremi je 42. Sajam Šljive u Gradačcu, koji se održava u periodu od 26 do 29 augusta 2015. godine.

Autor: Mirza Avdičević