Na Balkanu je svaki naftni ugovor više od ekonomije, to je geopolitika obavijena plamenom, s ogromnim sjenama u pozadini i interesima koji se protežu daleko izvan naftnog polja.
Upravo se to događa s pokušajem prodaje NIS-a, nacionalne naftne industrije Srbije, iz ruku ruskog Gazprom Njefta mađarskom MOL-u; scenarij koji službena propaganda u Beogradu i Budimpešti opisuje slatkim metaforama kao “prijateljski burek”, ali koji predstavlja tihi rudnik za javnost i za energetsku sigurnost regije.
Ovaj sporazum, još uvijek nezvaničan, ali sve više artikuliran od strane političkih i diplomatskih izvora, jedan je od najsofisticiranijih poteza na balkanskoj sceni od rata u Ukrajini. Od uvođenja sankcija ruskim kompanijama, uključujući Gazprom, Srbija se našla u teškoj poziciji; zvanično prozapadna, ali praktično povezana vitalnim ekonomskim i energetskim arterijama s Rusijom.
NIS je najjasniji simbol ove veze. Stvoren od strane jugoslovenske države, a zatim prodat po simboličnoj cijeni Rusima, NIS je danas jedna od najstrateškijih tačaka energetske kontrole na Zapadnom Balkanu.
U tom kontekstu, prenos vlasništva s ruskog Gazproma na mađarski MOL nije samo ekonomski potez. To je pametna geopolitička operacija, oblik “pranja” ruskog kapitala preko države članice EU, Mađarske Viktora Orbana, koja godinama igra ulogu stražnjih vrata za interese Kremlja u Evropi. To je suština ove sheme: Rusija ne napušta NIS, ona jednostavno mijenja lice, stavlja evropsku masku i održava svoj uticaj indirektno, preko pouzdanih partnera.
Predsjednik Vučić ovo pažljivo predstavlja kao pobjedu ekonomske diplomatije. Saradnju između dvije prijateljske nacije, s tradicionalističkom retorikom koja građanima prodaje “burek napravljen od stranog brašna”, ali sa sastojcima kontroliranim odozgo.
U stvarnosti, Srbija gubi kontrolu nad jednom od svojih najvećih strateških imovina i predaje je uskom krugu interesa koji više služe stabilnosti njenog režima nego dugoročnom interesu zemlje.
Štaviše, ovaj sporazum postavlja opasan presedan za cijeli region. Kompanija sa dubokim vezama sa mađarskom vladom, koja je izgradila svoju reputaciju na ličnim interesima i nedostatku transparentnosti, mogla bi zamijeniti ruskog igrača na jednom od najkrhkijih evropskih tržišta. Ovo prebacuje kontrolu nad energijom sa Istoka na istočnog saveznika, ali ga ne oslobađa. Naprotiv, stvara strukturu koju je teže kazniti i lakše sakriti od zapadne kontrole.
