Kada se razmišlja o velikim sultanijama Osmanskog carstva, prva asocijacija na najveću i najsnažniju među njima jeste čuvena Hurem. Ipak, malo ko zna da ju je u uticaju, samostalnoj vladavini, naklonosti naroda i poštovanju koje je uvažavala potpuno zasjenila Kosem sultanija – ne tako popularna u popularnoj historiji, koliko njena prethodnica, ali posve moćnija. Rođena je krajem 16. vijeka, tačnije 1589. ili 1590. godine. Ime joj je bilo Anastasija.
Nedoumica i dalje postoji u vezi s mjestom odakle je potekla. Historičari nisu sigurni da li je rodom iz Grčke ili iz Bosne, iako više zagovaraju drugu teoriju, zbog toga što se u prvom slučaju previše biografskih podataka podudara s činjenicama iz života sultanije Hurem, supruge sultana Sulejmana Veličanstvenog. Sumnju u grčko porijeklo dodatno potpiruje to da se Kosem pripisuje ime Anastasija, te da je bila kćerka pravoslavnog sveštenika, što su, zapravo, podaci iz biografije sultanije Hurem.
Pretpostavku o bošnjačkom porijeklu podriva i činjenica da ju je iz Bosne u današnju prijestolnicu Turske poslao bosanski beglerbeg Dželali Hasan-paša, kao i da su u vrijeme njene najveće moći ključne uloge u carstvu obavljali upravo Bošnjaci, piše portal “Historija.info”.
Od buntovnice i mučene robinje do najveće sultanije
Imala je 15 godina kada stigla u Istanbul, gdje je na početku, kako je i sama bila neukrotiva buntovnica, bila izložena raznim torturama. Tada je shvatila da joj je jedino rješenje da postane sultanija – ona uticajna i moćna, čiji će prinčevi biti samo njene marionete za upravljanje državom
Tokom boravka u haremu privukla je pažnju petnaestogodišnjeg sultana Ahmeda svojom ljepotom i postepeno je od najdraže konkubine postala zakonska supruga. No, Kosem nije bila prva žena sultana Ahmeda. Grkinja po imenu Mahfiruz, majka njegovog prvog sina Osmana, zauzela je to mjesto.
Strani savremenici Kosem, koji su bili u Topkapi palati, opisali su je kao vrlo lijepu i inteligentnu ženu koja ima mnogo talenata. Više puta se navodi da je dobro pjevala i plesala, te da je govorila i nekoliko stranih jezika.
Kosem je sultanu Ahmedu rodila osmoro djece
Kosem je Ahmedu rodila osmoro djece – četiri sina i četiri kćeri. Rodila je, najprije, sina Mehmeda 1605. godine, pa potom kćerku Ajše krajem iste, zatim kćerku Fatmu 1606. godine, 1608. je rodila kćerku Gevherhan, a 1612. i sina Murata. Nakon dvije godine pauze, 1614. godine rađa blizance – sina Kasima i kćerku Atike, a 1615. godine na svijet je donijela i svoje posljednje dijete – sina Ibrahima.
Sultan Ahmed je umro 22. novembra 1617. godine, od posljedica tifusa, sa svega 27 godina. U strahu od pogubljenja svoje djece, Kosem inicira postavljanje Ahmetovog polubrata Mustafe na presto. Naime, u Osmanskom carstvu bio je običaj da novi sultan nastavi ubistva svoje braće, kako ga ne bi svrgnuli s čela države. Taj običaj je prvi ukinuo baš sultan Ahmet poštedivši život svom bratu Mustafi.
Namjestila presto Ahmedovom polubratu Mustafi
Mustafa zaista dolazi na presto između ostalog i jer je Ahmedov najstariji sin Osman bio premlad.
Ipak, zbog Mustafinog lošeg mentalnog stanja i nemogućnosti da vlada državom, sljedeće godine dolazi do pobune kojom se on smjenjuje, a na presto dolazi Osman II.
Osman II nije bio toliko blagonaklon prema svojoj braći kao njegov otac i čekao je priliku da ih se riješi. Prema izvorima, princ Mehmed, sin Kosem, podržao je jednu grupu koja se bunila protiv vladavine Osmana II. Mehmed im je navodno slao novac i govorio im je da ne odustaju od pobune. Kada je sultan Osman II čuo za ovo, odmah je zatražio fetvu (ferman) za pogubljenje princa Mehmeda od šejh-ul-islama Esata efendije, ali mu je on nije dao, zbog čega je bio uklonjen sa pozicije. Novi šejh-ul-islam je odobrio zahtjev za pogubljenje, i princ Mehmed je zadavljen 12. januara 1621. godine, po naredbi sultana Osmana. Sahranjen je u sarkofagu svog oca sultana Ahmeda u Plavoj džamiji.
Podstakla pobunu protiv sultana Osmana, pa njegovo pogubljenje
Osman je 1622. godine svrgnut s prestola usljed velike pobune janjičara, jer je Osman želio da ih zamijeni novom savremenom vojskom. Pobunu je podstakla sultanija Kosem. Osman je svrgnut i okrutno pogubljen, a Mustafa je ponovno postao vladar.
Nije se dugo zadržao na prestolu. Videvši da se mentalno stanje padišaha nije promijenilo i da je nezainteresovan da vlada, državni vrh i vojska su Mustafu ponovo svrgnuli.
Na presto je došao jedanaestogodišnji Murat IV, sin sultana Ahmeda I i sultanije Kosem. Kako Murat nije mogao samostalno da vlada, Kosem je postala njegov regent i primila je počasnu titulu valide sultanije. U praksi je to značilo da je Kosem postala prva žena vladarka cijelog Osmanskog carstva.
Murat IV ubija braću Kasima i Bajazita
Vladavina Kosem sultanije trajala je od 1623. do 1632. godine od kada Murat vlada samostalno. Murat IV je 1635. godine pogubio svog polubrata princa Bajazita, kada ga tokom vježbanja zbacio s konja. Muratov rođeni brat, princ Kasim, bio je prilično ambiciozan i Murat se uplašio da bi mogao da digne pobunu, pa je naredio njegovo pogubljenje 1638. godine. Sultanija Kosem je uspjela da spriječi Murata da ne pogubi i svog najmlađeg brata, princa Ibrahima, pravdajući da je Ibrahim isuviše lud da bi bio prijetnja po presto.
Kada je imao svega 28 godina, ne obezbijedivši nasljednike, sultan Murat IV umire. Nakon njegove smrti, jedini preživjeli od njegove braće bio je Ibrahim, koji je postao osmanski sultan.
Na samrtnoj postelji izdao je naređenje da se Ibrahim zadavi, ali ta naredba nije izvršena zato što bi to označilo kraj muške linije Osmanske dinastije.
U početku Ibrahimove vladavine Kosem je zapravo i dalje vodila cijelu zemlju. Ipak, odnos majke i sina je počeo da se pogoršava, uglavnom zbog lošeg upravljanja.
Smrt Koseminog posljednjeg sina Ibrahima
Nezadovoljstvo sultanom rezultiralo je pobunom janjičara 1648. godine. Ibrahima su svrgnuli s prestola i ubili nekoliko dana kasnije. Njegov šestogodišnji sin Mehmed IV postao je novi vladar, njegova majka je bila je u dvorskim intrigama neiskusna dvadesetogodišnja Turhan Hatidže. Kosem ju je, na taj način, sklonila s vlasti i postala regent mladog vladara – po drugi put. Međutim, Mehmedova majka nije se pomirila sa svojim položajem. Postepeno je njen uticaj na dvoru počeo da raste, što je rezultiralo ozbiljnom političkom borbom između nje i Kosem.
Kosem zadavljena i sahranjena bez ceremonije
Nakon što je Turhan Hatidže dovoljno ojačala, Kosem je odlučila da organizuje državni udar uz pomoć janjičara i ukloni Mehmeda IV i da na njegovo mjesto dovede drugog unuka Sulejmana jer je imala snažan uticaj na njegovu majku. Međutim, jedan od Turhaninih špijuna odmah ju je obavijestio o Koseminim namjerama. Shvativši prijetnju, Turhan je odlučila da krene u kontranapad. Dvadeset vojnika je 3. septembra 1651. provalilo u palatu sultanije Kosem, gdje su je zadavili.
Smrt Kosem sultanije bila je olakšanje za mnoge njene neprijatelje. Sahranjena je istog dana bez ikakve ceremonije uz supruga Ahmeta i sina Murata IV.
Kosem sultanija je u historiji ostala upamćena kao jedna od najmoćnijih žena Osmanskog carstva. Njena životna priča, puna intriga, borbi za vlast, ali i ličnih tragedija, svjedoči o izuzetnoj snazi i vještini kojom je uspijevala da opstane i dominira u svijetu kojim su vladali muškarci. U poređenju sa njom, Hurem sultanija izgleda kao bleđa sjena, iako je u popularnoj kulturi često prikazana kao najmoćnija žena tog doba.
Sandzak danas
Izraženi stavovi i mišljenja u tekstovima su isključivo autorski i ne odražavaju nužno stavove uredništva ili vlasnika Balkan X portala.
